ΕΓΓΡΑΦΟ (Κ.ΜΑΝΤΖΑΝΑ)

Με έγγραφό της η προϊσταμένη της 19ης Εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων κυρία Ματζανά προς το Δήμο Καλαμπάκας, την Περιφέρεια και τα Μοναστήρια ζητά, προτάσεις για τις δράσεις - δραστηριότητες εντός του Αρχαιολογικού Χώρου των Μετεώρων με σκοπό την προώθηση στο Υπουργείο Πολιτισμού και επικύρωση αυτών. Αφού καταθέτει μια σειρά από διατάγματα και νόμου καταλήγει:
<< Το τελευταίο χρονικό διάστημα παρατηρείται αλματώδης αύξηση τουριστών - προσκυνητών αλλά και επισκεπτών που ασχολούνται με κάθε είδους δράσεις και αθλήματα, πολλά εκ των οποίων δεν συνάδουν ούτε με την ιδιότητα του αρχαιολογικού χώρου ούτε με την ιερότητα της περιοχής. Σημειώνεται δε, ότι η φύλαξη και προστασία του χώρου δεν είναι επαρκής, καθώς πέρα από την έλλειψη προσωπικού (σ.σ. υπηρετεί μόνον ένας φύλακας του αρχαιολογικού χώρου), η φύλαξη του χώρου είναι από τη φύση της δύσκολη έως αδύνατη, κυρίως λόγω της μεγάλης έκτασης (καλύπτει ακτίνα τεσσάρων χλμ.) αλλά και των βραχωδών σχηματισμών που δεν διευκολύνουν την παρακολούθηση των δρώμενων εντός αυτού.
Παρά την ισχύουσα νομοθεσία και παρά τις προσπάθειες που καταβάλλονται τόσο από την 19η Ε.Β.Α, όσο και από τα όργανα διοικήσεως των Μετεώρων, δραστηριότητες και δράσεις που ασκούνται εντός του αρχαιολογικού χώρου των Μετεώρων αυξάνονται συνεχώς και πολλές από αυτές είναι άτοπες και όχι συμβατές με τη διττή σημασία του χώρου (πολιτιστικό και φυσικό αγαθό).
Κατά συνέπεια συντρέχει ανάγκη επικαιροποιήσεως των υφισταμένων ρυθμίσεων με νέα ρυθμιστικά και απαγορευτικά μέτρα, διότι οι προβλεπόμενες ρυθμίσεις είναι γενικές και δεν προσδιορίζουν με πληρότητα το σύνολο των δραστηριοτήτων και δράσεων που ασκούνται εντός του αρχαιολογικού χώρου των Μετεώρων. Οι ασκούμενες από τους επισκέπτες του χώρου δράσεις και δραστηριότητες όχι μόνο αυξάνονται συνεχώς ποσοτικά, αλλά εμπλουτίζονται με νέες δράσεις, άγνωστες μέχρι πρότινος στην περιοχή. Πολλές δε απ' αυτές είναι όχι μόνο αντίθετες και ασύμβατες με τον προαναφερόμενο τριπλό χαρακτήρα του Χώρου (παγκόσμιο πολιτιστικό αγαθό, μνημείο φυσικού κάλλους και ιερός χώρος), αλλά και εξαιρετικά επικίνδυνες για τα ίδια τα μνημεία. Η άσκησή τους, αν δεν προϋποθέτει, συνεπάγεται την «καταστροφή, βλάβη, ρύπανση ή αλλοίωση της μορφής» των μνημείων, πράγμα απαγορευόμενο από το άρθρο 10 του Αρχαιολογικού Νόμου. Η δε μαζική και άνευ ελέγχου εκτέλεσή τους οδηγεί στην αλλοίωση του χαρακτήρα και στην «εμπορευματοποίηση» του σπουδαίου αυτού μνημείου με απροσδιόριστες συνέπειες σε όλα τα επίπεδα.
Ενόψει όλων αυτών, κοινή είναι πλέον η πεποίθηση τόσο της Υπηρεσίας μας, όσο και των λοιπών αρμοδίων φορέων, ότι συντρέχει ανάγκη συμπληρωματικής ρυθμίσεως για επιτρεπόμενες και απαγορευόμενες δράσεις και δραστηριότητες εντός του Αρχαιολογικού Χώρου των Μετεώρων.
Το ΥΠΠΟΑ και η 19η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, στα πλαίσια της προσπάθειας να διασφαλισθεί και να θωρακιστεί ο χώρος των Μετεώρων από δράσεις και δραστηριότητες που προκαλούν αρνητική προβολή σε ένα τόσο σημαντικό και σπάνιο χώρο με παγκόσμια προβολή και προκειμένου να μην επαναληφθούν συμβάντα που έφεραν τους εμπλεκόμενους σε δύσκολη θέση, προτείνει πέραν των όσων ισχύουν μέχρι σήμερα και τα κάτωθι:
1. Κινηματογράφηση, βιντεοσκόπηση και φωτογράφηση για επαγγελματική, εμπορική και διαφημιστική χρήση, συμπεριλαμβανομένων και τον φωτογραφήσεων - βιντεοσκοπήσεων γάμου.
Οι ενδιαφερόμενοι να υποβάλλουν σχετικό αίτημα στην 19η Ε.Β.Α, όπου θα αναφέρουν συγκεκριμένα τον τόπο. τον τρόπο αλλά και το σχετικό σενάριο της φωτογράφισης - κινηματογράφησης. Όλα τα ανωτέρω με σχετική εισήγηση, της Υπηρεσίας μας και με συνημμένη την άποψη των ηγουμενοσυμβουλίων των μονών θα υποβάλλονται στην ΔΒΜΑ για την εισαγωγή του θέματος στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο για Γνωμοδότηση και την έκδοση σχετικής Υπουργικής Απόφασης, βάσει του άρθρου 50, παράγρ. 5 ββ, του Ν. 3028/2002. «Περί Προστασίας Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς» καθώς και βάσει των άρθρ. 1 παρ. 4 και 2 παράγρ. 1 του Ν. 2351/1995.
2. Αναρρίχηση επί των βράχων - σχοινοβασία
Επειδή τελευταία διαπιστώθηκε μια «άναρχη» εκτέλεση της δραστηριότητας αυτής, καθώς δεν έχουν προσδιορισθεί επακριβώς οι θέσεις, όπου είναι επιτρεπτή και επί πλέον με την έμπηξη επί των βράχων μεταλλικών εξαρτημάτων αναγκαίων για την αναρρίχηση, καθώς και με την αυθαίρετη επιλογή διαδρομών από κάθε αναρριχητή (πράγμα που συνεπάγεται πολλαπλασιασμό των κινδύνων) οι βράχοι «τραυματίζονται» και υφίστανται μερική αλλά ανεπανόρθωτη βλάβη. Ενόψει αυτών σας γνωρίζουμε, ότι επί εκείνων των βράχων, επί των οποίων υφίστανται εν ενεργεία μονές ή κατάλοιπα μονών που ήταν εν ενεργεία, καθώς και σε βράχους που έχουν οπτική επαφή με αυτούς, δεν πρέπει να επιτραπεί η δραστηριότητα αυτή.
Ωστόσο, οι βραχώδεις σχηματισμοί που δημιουργούν το Μετεωρίτικο σύμπλεγμα (Βλ διαφάνεια 2) είναι πανταχόθεν ορατοί και με αμοιβαία οπτική επαφή μεταξύ τους. Επειδή η αναρρίχηση ναι μεν δεν χαρακτηρίζεται για τη μαζικότητά της, ωστόσο εμφανίζει μία δημοφιλία σε ένα συγκεκριμένο κύκλο επισκεπτών, πρέπει να ικανοποιηθεί το αίτημά τους για αναρρίχηση, αλλά με βάση τα ανωτέρω κριτήρια. Δηλαδή να επιτραπεί η αναρρίχηση σε εκείνους τους βράχους, στους οποίους δεν υφίστανται εν ενεργεία μονές ή κατάλοιπα μονών, καθώς και σε βράχους που έχουν οπτική επαφή με αυτούς. Γι' αυτό το ΥΠΠΟΑ και η 19η Ε.Β.Α μετά από επιτόπια αυτοψία και προκειμένου να προσδιορισθούν οι ανεκτοί βράχοι, ώστε να καταγραφούν και νομοθετικά και κατ' επέκταση να γίνουν γνωστοί στους ενασχολούμενους με την αναρρίχηση ως νόμιμο πεδίο αναρριχήσεως, κατέληξε στου κατωτέρω βράχους, τους οποίους και προτείνει ως επιτρεπόμενα πεδία της δραστηριότητας αυτής: (Βλ. χάρτη Δήμου Καλαμπάκας - διαφάνεια .......
Ενώ πρέπει να θεωρείται απαγορευμένη η αναρρίχηση στο ΒΔ μέρος τους, διότι έχει άμεση οπτική επαφή με τις ενεργές μονές.
Επίσης, όπου θα επιτραπεί η αναρρίχηση, αυτή πρέπει να ορισθεί ότι θα γίνεται υποχρεωτικά με την παραδοσιακή μέθοδο αναρρίχησης και με τη χρήση παραδοσιακών υλικών, ενώ πρέπει να απαγορευτεί η χορήση άλλων μεθόδων και υλικών υπέρτεχνητών, όπως π.χ. η χρήση κρουστικών μηχανημάτων για την διάνοιξη οπών και τοποθέτηση βυσμάτων, η έμπηξη βυσμάτων - αγκυρίων χημικών ρητινών, διότι τοποθετούνται με τρυπάνι, καταστρέφουν το βράχο και τα σημάδια τους δεν εξαλείφονται.
Σ' αυτήν την κατηγορία δράσεων πρέπει να ενταχθεί και η σχοινοβασία ή πέρασμα μεταξύ βράχων. Η σχοινοβασία (highline) από βράχο σε βράχο των Μετεώρων η οποία γίνεται πάνω σε τεντωμένο σχοινί, καλώδιο ή άλλο υλικό, συνεπάγεται πλην άλλων καταστροφική επέμβαση επί των βράχων με διατρητικό μηχάνημα για την τοποθέτηση στηριγμάτων σχοινοβασίας. Επομένως είναι καταστροφική για τους βράχους, αφού προκαλεί μόνιμη βλάβη και αλλοίωση σ' αυτούς και κατά συνέπεια προτείνουμε την καθολική απαγόρευση της.
3. Διάφορα αεραθλήματα
Σ' αυτά κατά βάση περιλαμβάνονται: α) ελεύθερη πτώση ανθρώπων με ή χωρίς αλεξίπτωτο (base jumping) από βράχους, (π.χ. το γνωστό ως «παραπέντε») β) πτήση με στολή που διαθέτει δύο φτερούγες και αλεξίπτωτο (wmgsuit, συνδυασμός αεροπτερισμού και ελεύθερης πτώσης), γ) ο χειρισμός και πτήση κάθε κατηγορίας αερομοντέλων, που έχουν αυξηθεί κατά κόρον το τελευταίο διάστημα. Πολλές δράσεις πραγματοποιούνται την ίδια στιγμή και σε διαφορετικά σημεία των Μετεώρων.
Για τα αεραθλήματα αυτά προτείνουμε να μην επιτρέπονται, βάσει του άρθρου 10 παρ. 1-4 του Ν. 3028/2002, καθώς για την πραγματοποίηση πολλών από αυτά απαιτούνται βαρέως τύπου μηχανήματα και εγκαταστάσεις επί των βράχων οι οποίες επιφέρουν βλάβη και αλλοίωση, όπως η εκτέλεση της ελεύθερης πτώσης απαιτεί την εγκατάσταση επί των βράχων βατήρων ως σταθερό σημείο πτώσης. Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί, ότι με την υπ' αριθ. Δ/Δ2/7259/2071/1.3.2006 απόφαση του Διοικητή της Υπηρεσίας Πολιτικής Προστασίας (ΦΕΚ 309/Β/15.3.2006) απαγορεύεται ο χειρισμός αιωρόπτερου και αλεξίπτωτου πλαγιάς πάνω από οποιαδήποτε πυκνοκατοικημένη περιοχή μιας πόλεως, μιας κωμόπολης ή μιας συνοικίας ή πάνω από οποιαδήποτε υπαίθρια συγκέντρωση ατόμων. Ο χώρος των Μετεώρων με το διαρκή και μαζικό τουρισμό που δέχεται όλη την ημέρα σαφώς και συνιστά υπαίθρια συγκέντρωση ατόμων και μάλιστα μεγάλη. Επίσης με την υπ' αριθ. Δ/Δ2/Δ/352/17475/9.12.2009 απόφαση του Διοικητή της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας (ΦΕΚ 9/Β/13.1.2010) δεν επιτρέπονται πτήσεις αερομοντέλων χωρίς προηγούμενη άδεια από την αρμόδια αρχή «άνωθεν ή πλησίον αρχαιολογικών χώρων». Τα Μετέωρα είναι και αρχαιολογικός χώρος αλλά και χώρος με διαρκή υπαίθρια συγκέν¬τρωση ατόμων.
Ειδικά για την πτήση κάθε τύπου αερόστατων (λέμβος με αεροστατική σφαίρα). καθώς και αερόπλοιων ή αλλιώς ζέπελιν (είτε οργανωμένα και επαγγελματικά είτε μεμονωμένα και ερασιτεχνικά), επειδή αυτού του είδους δράσεις αρχίζουν να γίνονται δημοφιλείς, αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο και εκτελούνται σε πολλά μέρη της υφηλίου, ενδεχομένως να υποβληθούν σχετικά αιτήματα και για την περιοχή των Μετεώρων. Προκειμένου λοιπόν να ικανοποιηθούν ανάλογα αιτήματα, για ένα τέτοιο άθλημα, αλλά καν για να μην παραβιάζεται η νομοθεσία, προτείνουμε να καθορισθεί μία επιτρεπόμενη διαδρομή που θα διέρχεται αποκλειστικά πάνω από την πόλη της Καλαμπάκας και μόνον, με την προϋπόθεση, ότι αυτό δεν απαγορεύεται από τη νομοθεσία της Πολιτικής Αεροπορίας. Οι δράσεις αυτές δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να λάβουν χώρα πάνω από τους βράχους των Μετεώρων, καθώς οι ώρες που ανυψώνονται τα αεροπλοΐα αυτά είναι κατά την ανατολή και δύση του ηλίου, ώρες. που είναι συνυφασμένες με την έναρξη και λήξη της μοναστικής ζωής και λειτουργίας. Σε αντίθετη περίπτωση, θα προκαλούν, πλην άλλων παρενεργειών, και σοβαρή παρενόχληση στη λειτουργική ζωή των μοναστηριών.
4. Άλλες δραστηριότητες
Η 19η Ε.Β.Α προτείνει να μην είναι επιτρεπτές δραστηριότητες επί του φυσικού εδάφους, όπως:
α) η εκτέλεση αγώνων με μοτοσικλέτες απλές η ανώμαλων διαδρομών (enduro) και αυτοκινήτων κάθε τύπου στο οδικό δίκτυο των Μετεώρων
β) ή' θήρα στον αρχαιολογικό και ιερό χώρο των Μετεώρων, καθώς ως μνημείο εγγεγραμένο στον κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO οφείλει να προστατεύεται η πανίδα και η χλωρίδα του μνημείου.
γ) η διαμονή στην ύπαιθρο εντός των ασκητηρίων, των προσευχαδίων και των λοιπών σπηλαίων και βράχων
δ) η εγκατάσταση οργανωμένης κατασκήνωσης και μεμονωμένων σκηνών, ή στάση - στάθμευση με σκοπό τη διανυκτέρευση τροχόσπιτων και τροχοβιλών. Όσον αφορά στη στάση - στάθμευση τροχόσπιτων και τροχοβιλών και κάθε είδους τροχοφόρου εντός του αρχαιολογικού και ιερού χώρου των Μετεώρων η 19η Ε.Β.Α θα προβεί στην εγκατάσταση ενημερωτικών πινακίδων (ελληνικά και αγγλικά), όπου θα αναγράφεται, ότι απαγορεύεται η στάση - στάθμευση των ανωτέρω εντός του αρχαιολογικού χώρου μετά τη δύση του ηλίου.
Όσον αφορά στη δραστηριότητα οργανωμένης ποδηλασίας ή ποδηλατοδρομίας προτείνουμε, ότι θα μπορούσε να είναι επιτρεπτή μόνον η διέλευση των ποδηλατοδρόμων στο οδικό δίκτυο των Μετεώρων μετά από σχετικό αίτημα των ενδιαφερομένων προς τα αρμόδια όργανα του ΥΠΠΟΑ, αφού ληφθεί η σύμφωνη γνώμη των Ηγουμενοσυμβουλίων των ιερών μονών, ενώ θα απαγορεύεται η δημιουργία σημείων αφετηρίας ή τερματισμού ή προσωρινών στάσεων (control) εντός των ορίων του αρχαιολογικού χώρου.
Τέλος η Υπηρεσία μας δεν έχει αντίρρηση για περιπατητικές διαδρομές επί των μονοπατιών και μόνον που υφίστανται εντός του Αρχαιολογικού χώρου των Μετεώρων.
Σημειωτέον, ότι ισχύουν και οι κάτωθι όροι που περιλαμβάνονται στην αναοριοθέτηση του αρχαιολογικού χώρου των Μετεώρων (κεφ. Α.,παράγραφ. 5):
1. Οι δασικές εκτάσεις εντός της ζώνης να διατηρήσουν τον υφιστάμενο χα-ρακτήρας τους. Σε περίπτωση αναδάσωσης ή εκτέλεσης έργου προστασίας του δάσους, απαιτείται η σύμφωνη γνώμη των αρμόδιων υπηρεσιών του Υ.ΠΑΙ.Θ.Π.Α; Δεν επιτρέπεται η κοπή δέντρων χωρίς την έγκριση από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υ.ΠΑΙ.Θ.Π.Α.
2. Δεν επιτρέπεται η εγκατάσταση ποιμνιοστασίων.
3. Δεν επιτρέπεται η εγκατάσταση λυόμενων οικίσκων και τροχοβιλών.
4. Δεν επιτρέπεται η εγκατάσταση αιολικών σταθμών, φωτοβολταϊκών και κεραιών σταθερής και κινητής τηλεφωνίας.
5 .Δεν επιτρέπεται η οποιαδήποτε αλλοίωση του εδάφους ή η εγκατάσταση οποιασδήποτε κατασκευής.
6. Δεν επιτρέπεται η διάνοιξη νέων οδών. καθώς και οποιαδήποτε διαπλάτυνση των υφιστάμενων οδών. εκτός για τις ανάγκες πυροπροστασίας των μνημείων. Επιτρέπεται μόνο η συντήρηση αυτών, κατόπιν εγκρίσεως από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ
Όπως γίνεται αντιληπτό, ουσιαστικά δεν πρόκειται για την επιβολή κάποιων νέων ρυθμίσεων και απαγορεύσεων, αλλά για μία συγκέντρωση και κωδικοποίηση των ήδη υφιστάμενων βάσει του Αρχαιολογικού Νόμου σε συνδυασμό με το ν. 2351/1995.'
Κατόπι των ανωτέρω παρακαλούμε, όπως μας διατυπώσετε εγγράφως τις απόψεις σας σχετικά με το θέμα, προκειμένου αυτές με σχετική εισήγηση της 19ης Ε.Β.Α να αποσταλούν στην αρμοδία Δ/νση Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων και εν συνεχεία στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (Κ.Α.Σ.), το οποίο είναι και το πλέον αρμόδιο να γνωμοδοτήσει σχετικώς.
Επειδή για τη ρύθμιση των σχετικών δράσεων- δραστηριοτήτων απαιτείται έκδοση υπουργικής απόφασης και επειδή η περίοδος άφιξης επισκεπτών - προσκυνητών πλησιάζει, προκειμένου να κυλήσει ομαλοί και να αποφευχθούν αρνητικά αποτελέσματα παρακαλούμε για την άμεση έγγραφη ανταπόκριση σας >>.